Tốc độ đô thị hóa nhanh chóng tại Việt Nam đang đặt ra những thách thức lớn trong công tác quản lý và xử lý nước thải. Việc phát triển một Hệ Thống Xử Lý Nước Thải đô Thị hiệu quả không chỉ là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ môi trường mà còn là nền tảng cho sự phát triển bền vững của các thành phố. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy tỷ lệ nước thải được xử lý tập trung còn rất hạn chế, đòi hỏi những giải pháp đồng bộ và sáng tạo hơn.
Thực Trạng Đáng Báo Động về Tỷ Lệ Xử Lý Nước Thải Đô Thị ở Việt Nam
Theo báo cáo của Bộ Xây dựng và Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường), hiện chỉ có khoảng 18% lượng nước thải đô thị ở Việt Nam được thu gom và xử lý tại các nhà máy xử lý nước thải tập trung. Con số này phản ánh một thực trạng đáng lo ngại, khi phần lớn nước thải sinh hoạt vẫn đang xả thẳng ra môi trường, gây ô nhiễm nghiêm trọng các ao, hồ, sông ngòi và nguồn nước ngầm.
Các giải pháp thu gom và xử lý nước thải tập trung, dù hiện đại và tiên tiến, thường đi kèm với chi phí đầu tư ban đầu và vận hành rất lớn. Việc xây dựng những tuyến cống thu gom quy mô lớn tốn kém, phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ, gây ô nhiễm đất và nước ngầm. Những thách thức này càng trở nên rõ nét hơn khi chúng ta đối mặt với hàng triệu mét khối nước thải chưa qua xử lý đang đổ vào các thủy vực mỗi ngày, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng và đa dạng sinh học.
Hệ thống xử lý nước thải đô thị hiện đại với các bể lắng và công nghệ tiên tiến.
Xu Hướng Phát Triển: Đẩy Mạnh Các Giải Pháp Xử Lý Nước Thải Tại Chỗ
Với tốc độ đô thị hóa không ngừng, việc chỉ dựa vào giải pháp xử lý nước thải tập trung là không đủ để đáp ứng nhu cầu. Do đó, việc phát triển và ứng dụng các giải pháp thu gom, xử lý nước thải tại chỗ, song song với hệ thống tập trung, là hướng đi chiến lược. Phương thức quản lý nước thải phân tán đã được thể hiện rõ trong các văn bản pháp luật quan trọng.
Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP đã chính thức đưa vào các quy định liên quan đến công trình, thiết bị xử lý nước thải tại chỗ. Theo đó, các chủ nguồn thải – từ cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ quy mô hộ gia đình, cá nhân cho đến các khu công cộng, khu du lịch, hoặc hộ gia đình – đều phải có công trình, thiết bị xử lý chất thải tại chỗ đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường. Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng được giao nhiệm vụ hướng dẫn kỹ thuật, đánh giá sự phù hợp, và xây dựng quy chuẩn kỹ thuật môi trường cho các công trình này.
Việc áp dụng các giải pháp xử lý nước thải tại chỗ mang lại nhiều lợi ích, không chỉ huy động nguồn lực xã hội hóa mà còn nâng cao trách nhiệm của cộng đồng đối với bảo vệ môi trường. Điều này giúp đảm bảo nguồn tài chính bền vững cho hoạt động của các công trình, giảm gánh nặng đáng kể cho ngân sách nhà nước, đồng thời rút ngắn khoảng cách về hạ tầng môi trường giữa các khu vực nông thôn và thành thị. Để đạt được hiệu quả tối ưu, các giải pháp xử lý nước thải này cần được đánh giá kỹ lưỡng, đặc biệt là khi xem xét đến các chất thải đa dạng phát sinh từ nhiều nguồn khác nhau.
Yêu Cầu Kỹ Thuật Đối Với Công Trình Xử Lý Nước Thải Tại Chỗ
Dự thảo quy chuẩn kỹ thuật môi trường quốc gia về công trình, thiết bị xử lý nước thải tại chỗ đặt ra các yêu cầu cụ thể về thiết kế, xây dựng và vận hành. Các công trình này cần có công suất thiết kế nhỏ hơn 20m³/ngày (24 giờ) và phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về xây dựng, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật liên quan.
Một hệ thống xử lý nước thải đô thị tại chỗ cần bao gồm các công đoạn xử lý nước thải, công đoạn điều hòa, vùng lưu không và vùng chứa bùn cặn. Vùng lưu không cần có dung tích tối thiểu 20% dung tích hữu dụng, còn vùng chứa bùn cặn phải đủ thể tích lưu trữ bùn từ 1 năm trở lên. Đặc biệt, nước thải chứa dầu mỡ phải được tách trước khi đưa vào công đoạn điều hòa. Chất lượng nước thải sau xử lý phải đạt giá trị giới hạn cho phép của các chất ô nhiễm theo quy định của quy chuẩn hoặc của UBND cấp tỉnh.
Đảm bảo an toàn kết cấu, các giải pháp tách rác, thông hơi, chống thấm, rò rỉ là yếu tố then chốt. Việc này không chỉ ngăn chặn phát tán chất thải gây ô nhiễm môi trường mà còn hạn chế tiếng ồn và độ rung vượt quá quy chuẩn. Để thực hiện các giải pháp chống thấm hiệu quả, việc sử dụng Màng chống thấm HDPE chất lượng cao và kỹ thuật hàn bạt bằng máy hàn nhựa chuyên dụng là vô cùng quan trọng trong địa kỹ thuật môi trường, đặc biệt là tại các bãi chôn lấp rác hoặc các khu vực cần kiểm soát rò rỉ chặt chẽ.
Nước thải sinh hoạt chưa qua xử lý xả thẳng ra sông, gây ô nhiễm nghiêm trọng nguồn nước và môi trường.
Tầm Nhìn Chiến Lược Quốc Gia về Tăng Trưởng Xanh và Vai Trò của Địa Kỹ Thuật Môi Trường
Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, do Thủ tướng Chính phủ ban hành, đã đặt ra những mục tiêu đầy tham vọng. Đến năm 2030, các đô thị loại II trở lên phải đạt tỷ lệ 50% nước thải sinh hoạt được thu gom, xử lý theo quy chuẩn, trong khi các đô thị còn lại phải đạt 20%. Tầm nhìn đến năm 2050 là 100% đô thị hoàn thiện hệ thống thoát nước, xóa bỏ tình trạng ngập úng và 100% nước thải được thu gom, xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật trước khi xả ra nguồn tiếp nhận.
Để hiện thực hóa các mục tiêu này, vai trò của Địa kỹ thuật Môi trường là không thể phủ nhận. Các giải pháp như sử dụng màng chống thấm HDPE để lót các hồ chứa, bể xử lý, bãi chôn lấp chất thải, hay các công nghệ xử lý nước thải bằng công nghệ plasma tiên tiến, sẽ đóng góp quan trọng vào việc xây dựng một hệ thống xử lý nước thải đô thị bền vững. Việc ứng dụng công nghệ hiện đại và vật liệu chuyên dụng không chỉ nâng cao hiệu quả xử lý mà còn tối ưu hóa chi phí vận hành và bảo vệ môi trường lâu dài. Đây là một phần của phát minh bảo vệ môi trường và là lời kêu gọi bảo vệ môi trường thiết thực nhất.
Kết Luận
Việc phát triển một hệ thống xử lý nước thải đô thị toàn diện và hiệu quả là một trong những ưu tiên hàng đầu trong công tác bảo vệ môi trường và phát triển bền vững của Việt Nam. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự kết hợp hài hòa giữa các giải pháp thu gom và xử lý nước thải tập trung quy mô lớn với các hệ thống xử lý tại chỗ linh hoạt. Sự đồng lòng từ chính phủ, các tổ chức, doanh nghiệp và mỗi cá nhân trong việc tuân thủ pháp luật, đầu tư công nghệ và nâng cao ý thức sẽ là chìa khóa để kiến tạo một môi trường đô thị xanh, sạch và bền vững cho thế hệ tương lai.
Tài liệu tham khảo
- Báo cáo của Bộ Xây dựng và Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) về tình hình xử lý nước thải đô thị tại Việt Nam.
- Luật Bảo vệ môi trường 2020.
- Nghị định số 80/2014/NĐ-CP của Chính phủ về thoát nước và xử lý nước thải.
- Thông tư số 04/2015/TT-BXD của Bộ Xây dựng hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định số 80/2014/NĐ-CP.
- Nghị định số 08/2022/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường.
- Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.