Rác thải sinh hoạt ở khu vực nông thôn đang trở thành một vấn đề môi trường cấp bách, không chỉ ảnh hưởng đến cảnh quan mà còn đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Những hình ảnh rác thải ở nông thôn chất đống, tràn lan khắp các tuyến đường, kênh mương, và bãi đất trống đã trở nên quen thuộc, phản ánh một thực trạng đáng báo động về công tác quản lý và ý thức bảo vệ môi trường. Đặc biệt tại các tỉnh thành đang phát triển, áp lực từ lượng rác thải ngày càng tăng đang đặt ra nhiều thách thức lớn.
Rác thải sinh hoạt ùn ứ trên đường nông thôn xã Thái Thủy, Quảng Bình
Thực trạng đáng lo ngại về rác thải sinh hoạt tại nông thôn
Theo số liệu thống kê từ Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Quảng Bình năm 2022, tổng lượng rác thải sinh hoạt phát sinh trên toàn tỉnh khoảng 513,79 tấn/ngày. Trong đó, lượng rác được thu gom và xử lý chỉ đạt khoảng 79,52%, tương đương 408,58 tấn/ngày. Tình hình còn đáng lo ngại hơn ở khu vực nông thôn, khi tỷ lệ thu gom và xử lý rác chỉ đạt 73,69% với khoảng 246,98 tấn/ngày. Điều này cho thấy một lượng lớn rác thải vẫn chưa được quản lý đúng cách, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Nhiều tuyến đường liên thôn, liên xã ở các địa phương như Thái Thủy, Ngư Thủy (Lệ Thủy) hay Võ Ninh, Tân Ninh (Quảng Ninh) đang phải đối mặt với tình trạng các bãi rác lộ thiên, nơi tập trung đủ các loại rác hữu cơ và rác vô cơ chất đống, la liệt, tạo nên những hình ảnh rác thải ở nông thôn đầy ám ảnh.
Hạ tầng xử lý và thách thức trong công tác quản lý
Trên địa bàn tỉnh Quảng Bình hiện có 7 bãi chôn lấp chất thải rắn, cùng với một nhà máy xử lý rác thải sinh hoạt tại xã Lý Trạch (công suất 450 tấn/ngày) và một lò xử lý rác thải rắn sinh hoạt tại xã Tiến Hóa (công suất 350 kg/ngày). Tuy nhiên, với lượng rác phát sinh lớn, hạ tầng này vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu. Một trong những thách thức lớn nhất ở nông thôn là tần suất thu gom và vận chuyển rác còn hạn chế, thường kéo dài từ 15 đến 30 ngày cho mỗi đợt. Điều này dẫn đến tình trạng rác thải ùn ứ tại các điểm tập kết, tạo điều kiện cho việc vứt rác bừa bãi.
Rác thải hữu cơ và vô cơ chất đống la liệt trên đường nông thôn tại Ngư Thủy, Quảng Bình
Trước thực trạng này, nhiều địa phương đã và đang nỗ lực chấn chỉnh. Ông Nguyễn Thanh Quyết, Phó Chủ tịch UBND xã Trường Thủy, huyện Lệ Thủy, cho biết xã đã quán triệt người dân chỉ đưa rác đến bãi tập kết vào đúng ngày xe chuyên dụng thu gom để tránh tình trạng chất đống lâu ngày. Đối với các điểm “nổi cộm” về đổ trộm rác, địa phương đang xem xét phương án lắp đặt camera theo dõi và xử phạt các hành vi vi phạm.
Bãi rác tạm chờ thu gom ở khu vực nông thôn Quảng Bình
Hệ lụy nghiêm trọng từ rác thải nông thôn đối với môi trường và sức khỏe
Những hình ảnh rác thải ở nông thôn chất đống không chỉ gây mất mỹ quan mà còn tiềm ẩn nhiều hệ lụy khôn lường. BS. Nguyễn Công Quân, Giám đốc Trung tâm Y tế huyện Lệ Thủy, nhấn mạnh việc rác thải ùn ứ lâu ngày sẽ phát tán mùi hôi khó chịu, trở thành môi trường lý tưởng cho các sinh vật trung gian truyền bệnh như ruồi, nhặng, gián phát triển. Điều này trực tiếp gây ra các bệnh về đường tiêu hóa, bệnh ngoài da và nhiều loại dịch bệnh nguy hiểm khác, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống và sức khỏe của người dân.
Rác thải vứt bừa bãi tại một tuyến đường ở huyện Lệ Thủy, Quảng Bình
Bên cạnh đó, rác thải, đặc biệt là rác thải công nghiệp hay các loại dầu nhớt, nếu không được xử lý đúng cách, có thể ngấm vào đất, nguồn nước ngầm hoặc bị cuốn trôi xuống các con kênh, mương. Tình trạng này gây ô nhiễm nghiêm trọng đất đai và nguồn nước, ảnh hưởng đến hoạt động nông nghiệp và thủy sản. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây ra các vấn đề môi trường phức tạp như xử lý nước thải nhiễm dầu nhớt hoặc ô nhiễm từ các đồ án xử lý nước thải chăn nuôi heo nếu không có biện pháp bảo vệ phù hợp.
Rác thải ùn ứ lâu ngày gây mùi hôi thối ở nông thôn
Nâng cao ý thức và giải pháp bền vững cho vấn đề rác thải nông thôn
Để giải quyết triệt để vấn đề rác thải ở nông thôn, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Đầu tiên và quan trọng nhất là nâng cao ý thức cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường, đặc biệt là thực hiện hướng dẫn phân loại rác tại nguồn. Việc phân loại rác không chỉ giúp giảm tải cho các cơ sở xử lý mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc tái chế và tái sử dụng.
Rác thải không được xử lý gây ô nhiễm môi trường và ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng
Về mặt kỹ thuật, việc đầu tư và áp dụng các giải pháp Địa kỹ thuật Môi trường tiên tiến là vô cùng cần thiết. Đối với các bãi chôn lấp rác, việc sử dụng màng chống thấm HDPE và bạt nhựa HDPE để lót đáy và phủ bề mặt là giải pháp hiệu quả để ngăn chặn chất ô nhiễm thấm xuống đất và nguồn nước ngầm. Quá trình thi công này đòi hỏi kỹ thuật cao và cần đến các máy hàn nhựa chuyên dụng để đảm bảo độ kín khít, ngăn ngừa rò rỉ, bảo vệ môi trường bền vững. Xây dựng các mô hình xử lý rác thải phù hợp với điều kiện nông thôn, khuyến khích các sáng kiến cộng đồng trong việc biến rác thành tài nguyên cũng là những hướng đi tiềm năng.
Rác thải vứt sát kênh mương, nguy cơ gây ô nhiễm nước và dịch bệnh ở Tân Ninh
Rác thải bừa bãi trước khu vực nghĩa trang trên đường mòn Hồ Chí Minh
Kết luận
Những hình ảnh rác thải ở nông thôn là lời nhắc nhở mạnh mẽ về sự cần thiết của một chiến lược quản lý chất thải toàn diện và bền vững. Việc kiểm soát và xử lý rác thải hiệu quả không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan chức năng mà còn đòi hỏi sự chung tay của mỗi người dân và sự hỗ trợ từ các giải pháp Địa kỹ thuật môi trường tiên tiến. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể xây dựng một môi trường nông thôn xanh, sạch, đẹp và an toàn cho sức khỏe cộng đồng, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.
Tài liệu tham khảo
- Báo Sức khỏe và Đời sống (2023). Rác thải la liệt khắp các tuyến đường nông thôn tỉnh Quảng Bình.