Việc thực hiện thu gom và phân loại các loại chất thải rắn sinh hoạt theo đúng hướng dẫn phân loại rác của Bộ Tài nguyên và Môi trường (BTNMT) và Luật Bảo vệ Môi trường 2020 không chỉ là tuân thủ pháp luật mà còn là hành động thiết yếu bảo vệ hành tinh của chúng ta. Phân loại rác tại nguồn đúng kỹ thuật mang lại nhiều lợi ích to lớn: giảm thiểu lượng rác thải cần xử lý, tái chế để tạo ra giá trị kinh tế, và góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của kinh tế – xã hội. Đặc biệt, trong bối cảnh các giải pháp địa kỹ thuật môi trường ngày càng được ứng dụng rộng rãi, việc phân loại rác hiệu quả sẽ tối ưu hóa hoạt động của các hệ thống xử lý chất thải, bãi chôn lấp rác, và cả các cơ sở xử lý nước thải.
Vì Sao Phân Loại Rác Tại Nguồn Lại Quan Trọng Đến Vậy?
Tầm quan trọng của phân loại rác tại nguồn vượt xa khỏi một hành động nhỏ lẻ, mà ảnh hưởng sâu rộng đến môi trường, kinh tế và xã hội:
- Bảo vệ môi trường và giảm ô nhiễm: Khi rác được phân loại, các chất độc hại không bị lẫn vào rác hữu cơ hoặc tái chế, ngăn chặn chúng phát tán ra môi trường đất, nước và không khí. Điều này giúp giảm áp lực đáng kể lên các bãi chôn lấp, vốn thường yêu cầu các hệ thống màng chống thấm HDPE và bạt nhựa HDPE phức tạp để ngăn ngừa ô nhiễm nguồn nước ngầm.
- Tối ưu hóa quy trình xử lý và tái chế: Rác đã phân loại giúp các nhà máy tái chế hoạt động hiệu quả hơn, giảm chi phí và năng lượng. Đối với chất thải hữu cơ, việc phân loại tạo điều kiện thuận lợi cho sản xuất phân compost hoặc khí sinh học (biogas), mang lại nguồn năng lượng sạch và phân bón tự nhiên.
- Tạo giá trị kinh tế: Nhiều loại chất thải như giấy, nhựa, kim loại, thủy tinh sau khi phân loại có thể được tái chế thành nguyên liệu sản xuất mới, tạo ra doanh thu và việc làm. Việc này góp phần thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn.
- Nâng cao nhận thức cộng đồng: Phân loại rác là một hành động giáo dục thiết thực, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường của mỗi cá nhân, từ đó xây dựng một cộng đồng văn minh và có trách nhiệm.
Quy Định Hướng Dẫn Phân Loại Rác Từ Bộ Tài Nguyên & Môi Trường
Để đảm bảo việc phân loại rác được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả trên toàn quốc, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành các hướng dẫn cụ thể dựa trên khung pháp lý vững chắc.
Cơ Sở Pháp Lý Cho Việc Phân Loại Rác
Hiện nay, các quy định về phân loại rác tại nguồn được thực hiện căn cứ theo Luật Bảo vệ Môi trường 2020. Đây là đạo luật quan trọng nhất, đặt nền móng cho các hoạt động quản lý môi trường tại Việt Nam. Để cụ thể hóa các quy định này, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành văn bản số 9368/BTNMT-KSONMT ký ngày 02/11/2023, trong đó nêu rõ kỹ thuật nhận diện và phân loại chất thải rắn sinh hoạt.
Ba Nhóm Chất Thải Rắn Sinh Hoạt Chính Cần Lưu Ý
Theo hướng dẫn mới nhất, chất thải rắn sinh hoạt được chia thành 3 nhóm chính và các nhóm phụ chi tiết hơn, giúp người dân dễ dàng nhận diện và thực hiện:
- Nhóm 1: Chất thải rắn có khả năng tái chế, tái sử dụng.
- Nhóm 2: Chất thải thực phẩm hữu cơ.
- Nhóm 3: Chất thải rắn sinh hoạt khác.
- Trong đó bao gồm chất thải nguy hại, chất thải cồng kềnh, và các loại chất thải còn lại khác không thuộc hai nhóm trên. Việc này cũng liên quan mật thiết đến các giải pháp về xử lý nước rỉ rác phát sinh từ các loại chất thải này khi không được quản lý đúng cách.
Hướng Dẫn Kỹ Thuật Chi Tiết Cho Từng Nhóm Rác Thải Phân Loại
Để việc phân loại rác đạt hiệu quả cao nhất, mỗi nhóm chất thải cần có kỹ thuật xử lý và thu gom riêng biệt.
Nhóm 1: Chất thải rắn có khả năng tái chế, tái sử dụng
Nhóm này bao gồm các loại vật liệu có thể được đưa vào quy trình tái chế để tạo ra sản phẩm mới, giảm thiểu việc khai thác tài nguyên và giảm tải cho các khu vực xử lý chất thải.
Giấy thải
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 1.1.1 | Hộp, túi, ly, cốc, thùng đựng thực phẩm bằng giấy | Làm sạch nước để khô ráo, ép dẹp làm gọn kích thước. |
| 1.1.2 | Sách, báo, truyện, vở, giấy viết, thùng, bìa carton, lõi giấy vệ sinh, bìa thư, biên lai, khay trứng giấy, và các loại bao bì giấy khác  Giấy báo cũ và bìa carton cần phân loại để tái chế | Loại bỏ thực phẩm chứa bên trong, thu gọn, ép dẹp giảm kích thước. |
Nhựa thải
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 1.2.1 | Bao bì nhựa thực phẩm, mỹ phẩm, sản phẩm gia dụng, nông nghiệp, y tế (không gồm can, chai, bình chứa thuốc bảo vệ thực vật, axit, mỡ công nghiệp, chất tẩy) | Loại bỏ dung dịch bên trong, súc sạch. Tách riêng nắp và thân chai. Thu gọn giảm kích cỡ. |
| 1.2.2 | Ghế, thau, chậu, ly, cốc có nguồn gốc nhựa polyethylene (PE)  Ghế nhựa, chậu và cốc bằng nhựa polyethylene (PE) có thể tái chế | Loại bỏ tạp chất bên trong (nếu có). |
Kim loại thải
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 1.3.1 | Bao bì nhôm, thiếc, sắt đựng thực phẩm, mỹ phẩm, đồ gia dụng, nông nghiệp, y tế không chứa thành phần nguy hại | Loại bỏ và làm sạch cặn bẩn đựng trong sản phẩm. Làm thu gọn kích thước rác thải. |
| 1.3.2 | Đồ dùng nhà bếp: nồi, niêu, xoong, chảo, ấm nước, bếp gas, bát, đĩa, thìa, và các vật dụng bằng kim loại khác  Đồ dùng kim loại trong nhà bếp chờ tái chế | Loại bỏ tạp chất bên trong rác thải. Giảm kích thước, bao bọc đầu sắc để giảm nguy cơ gây thương tích khi thu gom, xử lý. |
Thủy tinh thải
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 1.4.1 | Chai, lọ, bình, hũ, hộp bằng thủy tinh đựng bia, rượu, thực phẩm, mỹ phẩm, nông nghiệp, y tế không chứa chất có thành phần nguy hại | Tách nắp và thân phân loại riêng (phân theo tính chất vật liệu). Thu và xếp gọn, hạn chế va đập, gãy vỡ gây sắc nhọn. |
| 1.4.2 | Bình hoa, vật trang trí bằng pha lê hay thủy tinh  Bình hoa và vật trang trí bằng pha lê, thủy tinh cần được thu gom cẩn thận | Loại bỏ đồ vật bên trong với mảnh thủy tinh, tái sử dụng nếu còn nguyên vẹn. |
| 1.4.3 | Kính, gương và các chất thải có tính chất thủy tinh | Đóng gói, bọc đầu sắc nhọn để tránh gây thương tích cho người xử lý. |
Vải, đồ da
| Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại | |
|---|---|---|
Quần áo, giày, dép, vali, chăn, màn, rèm, vải thừa không chứa chất có thành phần nguy hại  Quần áo và vải cũ có thể được tái sử dụng hoặc tái chế | Tái sử dụng với đồ dùng còn sạch, tái chế hoặc cho người cần. Đóng gói gọn, tránh làm bẩn. |
Đồ gỗ
| Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại | |
|---|---|---|
| Đồ chơi, vật trang trí, đồ gia dụng, khay, hộp làm bằng gỗ | Tái sử dụng với đồ vật còn nguyên. Đóng gọn, giảm kích thước với vật đã hư hỏng để tái chế. |
Cao su
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 1.7.1 | Đồ chơi, vật dụng, đồ trang trí có chất liệu từ cao su  Đồ chơi và vật dụng cũ làm từ cao su có thể tái chế | Tái sử dụng hoặc tái chế cho người cần nếu còn nguyên vẹn. Đóng gọn, giảm kích thước với đồ vật đã hỏng. |
| 1.7.2 | Săm, lốp xe, nệm, gối bằng cao su | Bó gọn hoặc tái chế với người có nhu cầu. |
Thiết bị điện, điện tử thải bỏ
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 1.8.1 | Đồ điện nhỏ: máy ảnh, máy ghi, điện thoại, ipad, dây cáp, chuột, bàn phím, điều khiển trò chơi, laptop, bộ đàm, đèn LED, đèn halogen sợi đốt, v.v.  Thiết bị điện tử nhỏ đã thải bỏ cần được xử lý đúng cách | Gửi nguyên hiện trạng không tháo rời. Tái chế với người cần sử dụng. Hạn chế làm rơi vỡ trong quá trình đóng gói. |
| 1.8.2 | Đồ điện lớn: máy tính bàn, màn hình, máy fax, máy in, máy quét, dàn âm thanh, loa, tivi, máy đánh chữ, đầu đĩa, tủ lạnh, tủ đông, điều hòa, máy rửa bát, máy giặt, quạt, bếp điện từ, lò nướng, nồi cơm điện, v.v. | Gửi nguyên hiện trạng không tháo rời. Tái chế với người cần sử dụng. Hạn chế làm rơi vỡ trong quá trình đóng gói. |
Nhóm 2: Chất thải thực phẩm hữu cơ
Nhóm này bao gồm các chất thải dễ phân hủy sinh học, có tiềm năng lớn để tạo ra phân compost hoặc năng lượng biogas. Việc phân loại riêng biệt chất thải hữu cơ không chỉ giúp giảm lượng rác thải ra môi trường mà còn hạn chế mùi hôi và sự phát triển của vi khuẩn. Đối với các hộ gia đình có thể ứng dụng giải pháp như túi biogas giá bảo nhiều để tự xử lý chất thải hữu cơ.
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 2.1 | Thực phẩm, thức ăn thừa, có dấu hiệu hư hỏng, hết hạn sử dụng  Thức ăn thừa và thực phẩm hết hạn cần được phân loại riêng | Chứa trong túi, bao bì đảm bảo kín, không rò rỉ, ngăn nước và mùi hôi. |
| 2.2 | Phần thải bỏ sau khi sơ chế, chế biến như rau, củ, quả, trái cây; phần bỏ đi của gia súc, gia cầm, thủy hải sản | Đựng chứa trong bao bì kín, không rò rỉ, ngăn phân hủy và mùi phát tán ra ngoài. |
Nhóm 3: Chất thải rắn sinh hoạt khác
Nhóm này bao gồm các loại chất thải không thể tái chế hoặc tái sử dụng thông thường, và cần được xử lý một cách cẩn trọng để tránh gây ô nhiễm.
Chất thải nguy hại
Đây là nhóm đặc biệt quan trọng vì chứa các thành phần có thể gây hại nghiêm trọng đến sức khỏe con người và môi trường. Việc phân loại rác trong y tế hay phân loại rác thải y tế mới nhất là ví dụ điển hình cho sự cần thiết của việc quản lý chất thải nguy hại một cách nghiêm ngặt.
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 3.1.1 | Bao bì đựng thuốc bảo vệ thực vật, axit, kiềm, dung môi, dầu mỡ công nghiệp, chất tẩy rửa có thành phần nguy hại; sơn, mực, keo, hồ có tính nguy hại; găng tay, dẻ lau dính hóa chất, khẩu trang, kim tiêm, bông băng từ người bị nhiễm khuẩn bệnh  Bình xịt sơn và chất thải nguy hại cần xử lý chuyên biệt | Chứa trong bao bì đảm bảo an toàn, tránh phát tán chất thải nguy hại ra môi trường. Thu xếp gọn và phân loại riêng với vật sắc nhọn, có đánh dấu ký hiệu riêng. |
| 3.1.2 | Bóng đèn huỳnh quang, nhiệt kế chứa thủy ngân, phích nước, thủy tinh chứa than hoạt tính | Không đập vỡ, giữ nguyên hiện trạng, đóng gói kín, hạn chế gây thương tích. |
| 3.1.3 | Pin, ắc quy  Pin và ắc quy cũ cần được phân loại riêng để xử lý an toàn | Phân loại riêng, giữ nguyên không tách rời. |
Chất thải cồng kềnh
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 3.2.1 | Tủ, bàn ghế, sofa, giường, nệm | Tháo gỡ, đóng gọn, tái chế cho người có nhu cầu sử dụng. |
| 3.2.2 | Tủ sắt, khung cửa, cửa sắt  Tủ sắt và khung cửa cũ, cồng kềnh cần thu gom riêng | Tháo gỡ, đóng gọn, tái chế cho người có nhu cầu sử dụng. |
| 3.2.3 | Cành cây, gốc cây to | Giảm kích thước, đóng gói gọn. |
Các chất thải còn lại khác
Đây là những loại chất thải thông thường bao gồm nhiều vật dụng sinh hoạt hàng ngày không thuộc các nhóm trên.
| TT | Tên chất thải | Kỹ thuật phân loại |
|---|---|---|
| 3.3.1 | Vỏ hạt các loại: macca, óc chó, dưa, bí, dừa, trứng, rơm, trấu; chiếu cói, tre, trúc, mây, vỏ cây; lông gia súc, gia cầm; các loại bã: cà phê, trà, mía, bắp; chất thải vườn: lá, rễ, cành cây nhỏ, hoa, cỏ, v.v.  Vỏ bã các loại có thể tận dụng hoặc xử lý hữu cơ | Tách riêng và đóng gói, tận dụng tái chế sử dụng cho mục đích khác (nếu có thể). |
| 3.3.2 | Phân từ các loại động vật cảnh (không bao gồm loại có chứa vi khuẩn gây dịch bệnh) | Chứa trong bao bì kín, chống rò rỉ, chống thấm, ngăn mùi. |
| 3.3.3 | Tã, bỉm, băng vệ sinh, giấy ăn đã dùng, giấy ướt, bông tẩy trang, khẩu trang, sản phẩm nhựa dùng 1 lần, hộp xốp, bã kẹo cao su, đầu lọc thuốc, bóng bay, băng keo, tăm bông, chỉ nha khoa, vỏ thuốc  Chất thải khó phân hủy cần được thu gom riêng | Thu gom, đóng gói gọn kín, giảm kích thước. |
| 3.3.4 | Ủng, giày, dép, thước, muôi, thìa bằng nhựa; bút, bật lửa hết gas, bàn chải, tuýp kem đánh răng và các loại nhựa khác | Thu gom và đóng gói gọn, không đốt. |
| 3.3.5 | Vỏ các loại thủy hải sản; xỉ than tổ ong, bụi bã than; đồ bằng gốm, đất sét, sành, sứ, v.v.  Chất thải khó phân loại như vỏ hải sản, xỉ than, gốm sứ | Đóng bỏ gọn, hạn chế rơi vãi, lộ đầu sắc nhọn. |
| 3.3.6 | Các loại chất thải còn lại khác | Bó gọn. |
Bảng Tóm Tắt Hướng Dẫn Phân Loại Rác Chi Tiết
Để thực hiện hiệu quả công tác thu gom, phân loại rác tại nguồn, tại các điểm tập kết cần có hướng dẫn cụ thể từng loại chất thải. Dưới đây là bảng hướng dẫn phân loại rác chi tiết để bạn có thể tham khảo và áp dụng:
Bảng hướng dẫn phân loại rác của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho chất thải sinh hoạt
Bên cạnh đó, khuyến khích sử dụng các loại thùng phân loại rác chuyên dụng hoặc hệ thống thùng rác nhiều màu sắc tương ứng với từng loại rác để việc phân loại đạt hiệu suất cao hơn.
Ứng Dụng Địa Kỹ Thuật Môi Trường Trong Quản Lý Chất Thải & Tối Ưu Hóa Phân Loại Rác
Trong bối cảnh quản lý chất thải ngày càng phức tạp, vai trò của địa kỹ thuật môi trường trở nên vô cùng quan trọng. Tại “Bạt lót ao hồ”, chúng tôi hiểu rõ rằng việc phân loại rác hiệu quả là bước đầu tiên để tối ưu hóa các giải pháp kỹ thuật sau đó.
- Màng chống thấm HDPE và Bạt nhựa HDPE: Đây là những vật liệu chủ chốt trong xây dựng các bãi chôn lấp chất thải hợp vệ sinh và các hồ xử lý nước thải. Khi rác được phân loại đúng cách, đặc biệt là tách biệt chất thải nguy hại và chất thải hữu cơ, áp lực lên hệ thống màng chống thấm HDPE sẽ giảm, kéo dài tuổi thọ của công trình và giảm thiểu nguy cơ rò rỉ ô nhiễm.
- Máy hàn nhựa HDPE: Để đảm bảo sự toàn vẹn và chống thấm tuyệt đối của các hệ thống bạt lót, việc sử dụng máy hàn nhựa HDPE chuyên dụng là không thể thiếu. Chất lượng mối hàn quyết định hiệu quả bảo vệ môi trường của toàn bộ công trình.
- Xử lý nước rỉ rác và chất thải nguy hại: Phân loại rác giúp giảm thiểu lượng nước rỉ rác có nồng độ ô nhiễm cao, đồng thời hỗ trợ các quy trình xử lý chất thải nguy hại hiệu quả hơn. Khi biết rõ thành phần rác, việc thiết kế và vận hành các hệ thống xử lý (ví dụ: bãi chôn lấp rác an toàn, nhà máy xử lý nước thải) sẽ chính xác và tiết kiệm chi phí hơn.
Nhờ việc phân loại rác tại nguồn, chúng ta không chỉ bảo vệ môi trường mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc áp dụng các công nghệ địa kỹ thuật môi trường tiên tiến, đảm bảo một tương lai bền vững hơn.
Kết Luận
Việc áp dụng hướng dẫn phân loại rác của Bộ Tài nguyên và Môi trường là một bước đi chiến lược và thiết thực trong hành trình bảo vệ môi trường và phát triển bền vững. Thông qua việc phân loại rác tại nguồn, mỗi cá nhân, tổ chức đều góp phần giảm thiểu ô nhiễm, tối ưu hóa quá trình tái chế, và tạo ra giá trị kinh tế.
Đối với một chuyên gia trong lĩnh vực Địa kỹ thuật môi trường và máy hàn nhựa, chúng tôi nhận thấy rõ mối liên hệ chặt chẽ giữa việc phân loại rác hiệu quả và sự thành công của các dự án môi trường, từ bãi chôn lấp sử dụng màng chống thấm HDPE đến hệ thống xử lý nước thải. Việc phân loại rác thải không chỉ là trách nhiệm mà còn là cơ hội để khai thác tối đa tiềm năng của các giải pháp kỹ thuật, hướng tới một môi trường sống sạch đẹp hơn.
Hãy cùng chung tay thực hiện phân loại rác ngay hôm nay để xây dựng một tương lai xanh, sạch và bền vững cho Việt Nam.
Tài liệu tham khảo
- Luật Bảo vệ Môi trường 2020.
- Văn bản số 9368/BTNMT-KSONMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường về hướng dẫn kỹ thuật nhận diện và phân loại chất thải rắn sinh hoạt, ngày 02/11/2023.