Trong bối cảnh quản lý môi trường ngày càng trở nên cấp bách, việc thu gom và xử lý chất thải rắn sinh hoạt đóng vai trò trung tâm. Gần đây, nhiều người dân tại TP.HCM không khỏi băn khoăn về sự xuất hiện của khoản Phí Vận Chuyển Rác Thải Sinh Hoạt mới. Đây là một vấn đề không chỉ liên quan đến tài chính hộ gia đình mà còn phản ánh những thay đổi trong chính sách quản lý môi trường, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống địa kỹ thuật môi trường và các giải pháp xử lý chất thải hiện đại. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những thắc mắc xoay quanh phí vận chuyển rác, cung cấp cái nhìn tổng quan về quy định hiện hành, và liên hệ đến tầm quan trọng của một hệ thống quản lý chất thải bền vững.
Lùm Xùm Xung Quanh Hai Khoản Phí Thu Gom và Vận Chuyển Rác
Sự gia tăng đột ngột của phí rác thải sinh hoạt đã khiến nhiều người dân tại các quận, đặc biệt là phường 9 (quận Phú Nhuận) và quận 1, TP.HCM, phải đóng thêm một khoản tiền đáng kể. Cụ thể, tại Phú Nhuận, người dân được thông báo đóng 420.000 đồng/năm, tương đương 35.000 đồng/tháng cho phí vận chuyển. Trong khi đó, Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 1 áp dụng mức 66.000 đồng/tháng cho cả thu gom và vận chuyển, với phí vận chuyển là 17.360 đồng. Điều này tạo nên sự bối rối lớn, khi nhiều người dân tại các quận khác chưa thấy áp dụng, dẫn đến tình trạng “loạn giá” và thiếu đồng bộ.
Về bản chất, việc thu phí này nhằm đảm bảo tính bền vững cho toàn bộ chu trình quản lý chất thải, từ thu gom, vận chuyển đến xử lý tại các bãi chôn lấp hoặc nhà máy. Một hệ thống quản lý chất thải hiệu quả đòi hỏi nguồn lực tài chính ổn định để duy trì và nâng cấp hạ tầng, bao gồm cả các công trình địa kỹ thuật môi trường như bãi chôn lấp được lót bằng màng chống thấm HDPE hay các hồ xử lý nước thải được xây dựng với bạt nhựa HDPE chất lượng cao.
TP.HCM Thay Đổi Chính Sách: Không Còn Bao Chi Phí Vận Chuyển Rác
Trước đây, TP.HCM đã chi trả phần lớn chi phí vận chuyển và xử lý rác bằng ngân sách nhà nước, khiến người dân chỉ phải đóng một khoản tiền nhỏ cho việc thu gom. Tuy nhiên, tình hình này đã thay đổi đáng kể.
Vào năm 2018, UBND TP.HCM ban hành Quyết định 38, quy định về giá tối đa đối với dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý rác thải sinh hoạt sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước. Theo đó, người dân không chỉ trả tiền thu gom mà còn phải trả tiền vận chuyển và xử lý rác. Mức giá được tính theo kilogram rác, với giá thu gom là 364 đồng/kg (thủ công) hoặc 166 đồng/kg (cơ giới) vào năm 2021. Chi phí vận chuyển cũng tăng dần, từ 227 đồng/kg vào năm 2021 lên 247 đồng/kg từ năm 2022. Ngoài ra, một khoản phí 475 đồng/kg được thêm vào cho chi phí xử lý rác.
Tuy nhiên, việc tính toán phí theo kilogram đã gặp phải trở ngại lớn trong thực tế, khi các đơn vị thu gom không thể cân từng đống rác tại các hộ gia đình. Điều này dẫn đến việc TP.HCM đề ra mức giá sàn là 48.000 đồng/hộ/tháng, để các quận huyện căn cứ vào đó xây dựng đơn giá cụ thể cho địa phương mình.
Nhân viên thu gom rác tại TP.HCM
Ông Phạm Bảo Toàn, trưởng Phòng Tài nguyên và Môi trường quận Phú Nhuận, giải thích rằng việc thu phí vận chuyển này đã được triển khai sau khi TP ban hành Quyết định 20 vào năm 2021, sửa đổi Quyết định 38. Theo Quyết định 20, “giai đoạn này (2021-2025) chưa thực hiện thu giá dịch vụ xử lý chất thải rắn”, nhưng người dân phải đóng thêm tiền phí vận chuyển, và khoản phí này sẽ nộp về ngân sách TP. Việc này nhằm bù đắp cho chi phí ngày càng tăng của hệ thống xử lý rác thải, đảm bảo các cơ sở như bãi chôn lấp có màng chống thấm HDPE và hệ thống thu gom nước rỉ rác hoạt động hiệu quả, cũng như hỗ trợ chi phí cho các công nghệ xử lý tiên tiến như lò đốt chất thải nguy hại hoặc các giải pháp đồng xử lý chất thải.
Theo Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020, chỉ có UBND cấp tỉnh mới có thẩm quyền ban hành mức phí này. Tuy nhiên, TP.HCM vẫn chưa ban hành giá chung, dẫn đến tình trạng mỗi quận huyện phải xây dựng giá của riêng mình, gây ra sự chênh lệch và so bì giữa người dân các nơi. Đây là một thách thức lớn trong việc áp dụng đồng bộ các quy định môi trường, đặc biệt là khi liên quan đến các dịch vụ công ích. Việc có một khung giá thống nhất là cần thiết để đảm bảo sự minh bạch và công bằng cho tất cả người dân, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc lập kế hoạch dài hạn cho các dự án dịch vụ xử lý nước thải và quản lý chất thải chăn nuôi tại địa phương.
Những Vướng Mắc Trong Quá Trình Triển Khai Phí Vận Chuyển Rác
Đại diện Phòng Tài nguyên và Môi trường quận 1 cho biết, lẽ ra việc thu phí vận chuyển đã phải áp dụng từ năm 2018 theo Quyết định 38, nhưng do vướng mắc nên bị kéo dài đến nay. Mức giá 66.000 đồng đang áp dụng tại quận 1 là mức tạm thời trong thời gian chờ TP ban hành giá chung. Mức này đã được tính toán để không gây bức xúc quá lớn cho người dân, dù trên thực tế, chi phí thực tế có thể cao hơn.
Tình trạng “loạn giá” và thời điểm áp dụng khác nhau giữa các quận huyện không chỉ gây khó khăn cho người dân mà còn thách thức các cơ quan quản lý. Việc thiếu một văn bản hướng dẫn chung, thống nhất từ cấp thành phố đã làm chậm trễ quá trình triển khai chính sách và tạo ra sự không công bằng. Các chuyên gia địa kỹ thuật môi trường nhận định rằng, một hệ thống quản lý chất thải bền vững không chỉ cần công nghệ hiện đại, vật liệu chống thấm tiên tiến mà còn đòi hỏi một khung pháp lý và tài chính rõ ràng, minh bạch. Đây là cơ sở để các dự án hạ tầng môi trường, từ nguyên lý của hầm biogas đến các công trình bãi chôn lấp, được triển khai hiệu quả và lâu dài. Việc sớm có một mức giá chung sẽ là yếu tố then chốt để đảm bảo tính khả thi và bền vững cho toàn bộ chuỗi quản lý chất thải của TP.HCM.
Thông báo thu tiền phí vận chuyển rác thải tại địa bàn quận PhúNhuận, TP.HCM
Kết Luận: Hướng Tới Hệ Thống Quản Lý Chất Thải Bền Vững
Việc triển khai phí vận chuyển rác thải sinh hoạt tại TP.HCM là một bước đi tất yếu nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính cho hệ thống quản lý chất thải ngày càng phức tạp. Dù còn nhiều vướng mắc về tính đồng bộ và minh bạch, sự thay đổi này phản ánh nhận thức về tầm quan trọng của việc xã hội hóa chi phí bảo vệ môi trường. Từ góc độ địa kỹ thuật môi trường, một nguồn thu ổn định là yếu tố sống còn để đầu tư vào cơ sở hạ tầng hiện đại, như bãi chôn lấp được lót màng chống thấm HDPE và các công nghệ xử lý tiên tiến, giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Để giải quyết tình trạng “loạn giá” và tạo sự đồng thuận trong cộng đồng, TP.HCM cần sớm ban hành một khung giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt thống nhất, công khai, và minh bạch. Đồng thời, cần tăng cường truyền thông để người dân hiểu rõ về sự cần thiết của các khoản phí này trong việc xây dựng một môi trường sống sạch đẹp và bền vững. Điều này không chỉ giúp cải thiện chất lượng môi trường đô thị mà còn khẳng định cam kết của thành phố đối với phát triển bền vững.
Tài liệu tham khảo
- Báo Tuổi Trẻ Online. (17/03/2023). TP.HCM không còn bao phí vận chuyển rác.
- Luật Bảo vệ Môi trường năm 2020.
- Quyết định 38/2018/QĐ-UBND của UBND TP.HCM.
- Quyết định 20/2021/QĐ-UBND của UBND TP.HCM.