Trong bối cảnh phát triển kinh tế nhanh chóng, việc bảo vệ môi trường trở thành một ưu tiên hàng đầu, không chỉ đảm bảo sức khỏe cộng đồng mà còn hướng tới sự phát triển bền vững. Nền tảng cho công tác này chính là các Tiêu Chuẩn Môi Trường – hệ thống quy định khoa học và pháp lý nhằm kiểm soát chất lượng môi trường, hạn chế ô nhiễm và thúc đẩy các hoạt động thân thiện với sinh thái. Đối với lĩnh vực địa kỹ thuật môi trường, hiểu rõ và tuân thủ các tiêu chuẩn này là yếu tố then chốt cho mọi dự án từ bãi chôn lấp rác đến hồ xử lý nước thải.
Tiêu chuẩn môi trường là gì? Định nghĩa và tầm quan trọng
Theo Điều 3 của Luật Bảo vệ môi trường 2020, tiêu chuẩn môi trường được định nghĩa là quy định tự nguyện áp dụng mức giới hạn của các thông số về chất lượng môi trường, hàm lượng chất ô nhiễm trong chất thải, cùng các yêu cầu kỹ thuật và quản lý. Các tiêu chuẩn này được cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc tổ chức công bố theo quy định của pháp luật về tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.
Điều quan trọng cần phân biệt là quy chuẩn kỹ thuật môi trường là bắt buộc áp dụng, trong khi tiêu chuẩn môi trường mang tính tự nguyện. Tuy nhiên, toàn bộ hoặc một phần của tiêu chuẩn môi trường có thể trở thành bắt buộc khi được viện dẫn trong các văn bản quy phạm pháp luật hoặc quy chuẩn kỹ thuật môi trường. Sự khác biệt này cho thấy tính linh hoạt nhưng cũng không kém phần quan trọng của tiêu chuẩn, khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp chủ động nâng cao hiệu quả bảo vệ môi trường. Các quy định này là cơ sở để đánh giá mức độ ô nhiễm môi trường, vốn được định nghĩa là sự biến đổi tính chất vật lý, hóa học, sinh học của thành phần môi trường không phù hợp với quy chuẩn hoặc tiêu chuẩn, gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên.
Thông tin chi tiết về các tiêu chuẩn liên quan có thể tham khảo thêm tại tcvn 2737 95 pdf.
Các loại tiêu chuẩn môi trường hiện hành theo quy định
Hệ thống tiêu chuẩn môi trường ở Việt Nam rất đa dạng, bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau nhằm kiểm soát toàn diện các tác động đến môi trường. Theo Điều 103 Luật Bảo vệ môi trường 2020, tiêu chuẩn môi trường gồm:
- Tiêu chuẩn chất lượng môi trường xung quanh: Đặt ra giới hạn cho các thông số chất lượng không khí, nước mặt, nước ngầm, đất… để đảm bảo môi trường sống lành mạnh.
- Tiêu chuẩn môi trường đối với quản lý chất thải: Quy định về mức độ cho phép của các chất ô nhiễm trong nước thải, khí thải, chất thải rắn trước khi thải ra môi trường. Đây là một yếu tố cực kỳ quan trọng trong ngành địa kỹ thuật môi trường, đặc biệt trong các dự án xử lý chất thải, bãi chôn lấp rác hay hồ xử lý nước thải.
- Các tiêu chuẩn môi trường khác: Bao gồm các tiêu chuẩn đặc thù cho từng ngành, lĩnh vực hoặc sản phẩm cụ thể.
Các tiêu chuẩn này, dù ban đầu có tính tự nguyện, nhưng khi được viện dẫn trong các văn bản quy phạm pháp luật hoặc quy chuẩn kỹ thuật môi trường, sẽ trở thành bắt buộc áp dụng. Ngoài ra, còn có tiêu chuẩn môi trường cơ sở, được áp dụng trong phạm vi quản lý của tổ chức công bố tiêu chuẩn đó, thể hiện cam kết nội bộ về bảo vệ môi trường.
Để tìm hiểu sâu hơn về các quy định cụ thể, bạn có thể tham khảo tiêu chuẩn nước thải sau xử lý, tiêu chuẩn nước thải loại a và tiêu chuẩn xử lý nước thải sinh hoạt.
Vai trò của các Bộ, ngành trong việc xây dựng tiêu chuẩn môi trường quốc gia
Việc xây dựng và ban hành tiêu chuẩn môi trường quốc gia là một quy trình chặt chẽ, có sự phân công trách nhiệm rõ ràng giữa các cơ quan nhà nước. Điều 104 Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định cụ thể về thẩm quyền và quy trình này:
- Bộ Tài nguyên và Môi trường đóng vai trò chủ chốt trong việc tổ chức xây dựng và đề nghị thẩm định các tiêu chuẩn quốc gia về môi trường. Với chuyên môn sâu về lĩnh vực này, Bộ đảm bảo các tiêu chuẩn được xây dựng dựa trên cơ sở khoa học, phù hợp với thực tiễn Việt Nam và các công ước quốc tế.
- Bộ Khoa học và Công nghệ chịu trách nhiệm tổ chức thẩm định và công bố các tiêu chuẩn quốc gia về môi trường. Vai trò này đảm bảo tính khách quan, minh bạch và chất lượng kỹ thuật của các tiêu chuẩn trước khi chúng được ban hành rộng rãi.
Sự phối hợp giữa hai Bộ này khẳng định tính khoa học, thực tiễn và pháp lý của các tiêu chuẩn, giúp chúng trở thành công cụ hiệu quả trong việc quản lý và bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, các cơ quan, tổ chức cũng có thể xây dựng và công bố tiêu chuẩn cơ sở về môi trường, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp lý bảo vệ môi trường.
Minh họa hệ thống quy định và tiêu chuẩn môi trường Việt Nam cho các dự án xử lý chất thải và bảo vệ tài nguyên.
Những hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ môi trường: Góc nhìn từ chuyên gia Địa kỹ thuật
Là một chuyên gia trong lĩnh vực địa kỹ thuật môi trường, máy hàn nhựa, và xử lý chất thải, tôi nhận thấy việc nắm rõ các hành vi bị nghiêm cấm trong Luật Bảo vệ môi trường 2020 là cực kỳ quan trọng để đảm bảo tính bền vững của các dự án. Điều 6 của Luật này liệt kê chi tiết các hành vi sau:
- Vận chuyển, chôn, lấp, đổ, thải, đốt chất thải rắn, chất thải nguy hại không đúng quy trình kỹ thuật, quy định của pháp luật: Đây là một trong những vi phạm nghiêm trọng nhất. Trong xây dựng bãi chôn lấp rác và các khu xử lý chất thải nguy hại, việc sử dụng màng chống thấm HDPE và bạt nhựa HDPE chất lượng cao, cùng với kỹ thuật hàn bạt bằng máy hàn nhựa chuyên dụng là bắt buộc để ngăn chặn rò rỉ và ô nhiễm đất, nước.
- Xả nước thải, xả khí thải chưa được xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường ra môi trường: Việc này đòi hỏi các hệ thống xử lý nước thải phải được thiết kế và vận hành hiệu quả. Đối với các hồ xử lý nước thải, việc sử dụng bạt lót ao hồ bằng HDPE là giải pháp tối ưu để đảm bảo không có sự thẩm thấu của nước thải chưa xử lý xuống nguồn nước ngầm.
- Phát tán, thải ra môi trường chất độc hại, vi rút độc hại… gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên: Các hành vi này có thể gây ra những hậu quả thảm khốc, đòi hỏi sự kiểm soát nghiêm ngặt từ khâu sản xuất đến xử lý chất thải cuối cùng.
- Gây tiếng ồn, độ rung vượt mức cho phép; xả thải khói, bụi, khí có mùi độc hại vào không khí: Yêu cầu này ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các nhà máy sản xuất vật liệu và thiết bị trong ngành.
- Thực hiện dự án đầu tư hoặc xả thải khi chưa đủ điều kiện theo quy định của pháp luật: Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đánh giá tác động môi trường (ĐTM) và các giấy phép môi trường trước khi triển khai bất kỳ dự án nào.
- Nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh chất thải từ nước ngoài dưới mọi hình thức: Ngăn chặn Việt Nam trở thành bãi thải của thế giới.
- Nhập khẩu trái phép phương tiện, máy móc, thiết bị đã qua sử dụng để phá dỡ, tái chế: Đảm bảo không mang theo rủi ro ô nhiễm từ các nguồn bên ngoài.
- Không thực hiện công trình, biện pháp, hoạt động phòng ngừa, ứng phó, khắc phục sự cố môi trường: Yêu cầu các doanh nghiệp có trách nhiệm chủ động trong việc phòng ngừa và ứng phó với các sự cố.
- Che giấu hành vi gây ô nhiễm môi trường, cản trở, làm sai lệch thông tin, gian dối trong hoạt động bảo vệ môi trường: Những hành vi này làm suy yếu nỗ lực bảo vệ môi trường và gây mất lòng tin.
- Sản xuất, kinh doanh sản phẩm gây nguy hại cho sức khỏe con người, sinh vật và tự nhiên; sản xuất, sử dụng nguyên liệu, vật liệu xây dựng chứa yếu tố độc hại vượt mức cho phép: Đòi hỏi các nhà sản xuất phải tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về an toàn và môi trường trong mọi sản phẩm.
- Sản xuất, nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất và tiêu thụ chất làm suy giảm tầng ô-dôn: Tuân thủ các cam kết quốc tế về bảo vệ tầng ôzôn.
- Phá hoại, xâm chiếm trái phép di sản thiên nhiên: Bảo vệ các khu vực có giá trị sinh thái đặc biệt.
- Phá hoại, xâm chiếm công trình, thiết bị, phương tiện phục vụ hoạt động bảo vệ môi trường: Đảm bảo cơ sở hạ tầng bảo vệ môi trường được duy trì.
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm trái quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường: Ngăn chặn tham nhũng và lạm dụng quyền lực trong lĩnh vực này.
Việc tuân thủ các quy định này không chỉ là trách nhiệm pháp lý mà còn là cam kết đạo đức của mỗi cá nhân và doanh nghiệp, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp có tác động lớn đến môi trường như nuôi trồng thủy sản, xử lý chất thải. Tham khảo thêm về các yêu cầu kỹ thuật liên quan, ví dụ như TCVN 9389:2014 Giống tôm càng xanh. Yêu cầu kỹ thuật để thấy sự đa dạng của các tiêu chuẩn.
Kết luận
Hệ thống tiêu chuẩn môi trường là xương sống của công tác bảo vệ môi trường tại Việt Nam, cung cấp khung pháp lý và kỹ thuật để kiểm soát ô nhiễm, quản lý chất thải và thúc đẩy phát triển bền vững. Từ việc định nghĩa, phân loại, đến quy trình xây dựng và các hành vi bị nghiêm cấm, tất cả đều nhằm mục đích bảo vệ hành tinh của chúng ta. Đối với các chuyên gia trong lĩnh vực địa kỹ thuật môi trường, việc nắm vững và áp dụng các tiêu chuẩn này vào thực tiễn, đặc biệt trong các dự án sử dụng màng chống thấm HDPE, bạt nhựa HDPE và máy hàn bạt HDPE, là yếu tố sống còn để đảm bảo hiệu quả, an toàn và tuân thủ pháp luật. Hãy cùng chúng tôi xây dựng một tương lai xanh hơn bằng cách tuân thủ và nâng cao các chuẩn mực về môi trường.
Tài liệu tham khảo:
- Luật Bảo vệ môi trường 2020